Publicatie: Nieuwe Revu
Steeds meer gevallen van seksueel grensoverschrijdend gedrag duiken er op in de voetbalwereld. Zo ook in Spanje, waar de Madrileense club Rayo Vallecano voor een golf van verontwaardiging zorgde door Carlos Santiso, een coach die het eerder ontsloeg vanwege vrouwonvriendelijke uitspraken, opnieuw aan te stellen als hoofdtrainer van het vrouwenelftal.
Anna* is een 15-jarig meisje uit het Spaanse Aranda de Duero, een kleine stad 150 kilometer ten noorden van Madrid. Ze is fan van de plaatselijke voetbalclub Arandina CF. In 2017 bezoekt ze plichtsgetrouw alle wedstrijden en trainingen van het eerste elftal. Carlos Cuadrado - bij zijn voetbalvrienden beter bekend als ‘Lucho’ - is een van de spelers. Anna valt voor de goedlachse Lucho. Om met hem in contact te komen stuurt ze een volgverzoek op Instagram; ze raken in gesprek. Al snel sturen de twee elkaar berichten, soms pikante foto’s. Op dinsdag 21 november 2017 stuurt Lucho - in het bijzijn van zijn twee teamgenoten Víctor Rodríguez en Raúl Calvo - een gewaagd verzoek. “Dus op vrijdag hebben we een triootje of een orgie?” De minderjarige antwoordt. “Met alledrie?” “Alledrie,” antwoordt hij. Drie dagen later belt Anna tevergeefs 18 keer aan bij de voetballer. Ze besluit om naar een bar te gaan waar de jongens regelmatig rondhangen. Daar treft ze Lucho met zijn teamgenoten.
Na het nuttigen van een drankje neemt het gezelschap Anna mee naar Lucho’s huis. Ze willen een videoclip maken met de app Musica.ly, de voorloper van TikTok. Maar die clip zou er nooit komen. Binnen doet iemand het licht uit, waarna de jongens - onduidelijk is wie - Anna’s kleren uittrekken en haar dwingen sexuele handelingen te verrichten. Anna raakt verlamd en doet wat de jongens vragen. Aanvankelijk doet ze geen aangifte, maar bedenkt zich en doet dit later alsnog. Hoewel de voetballers zelf in alle toonaarden ontkennen dat ze wisten dat Anna minderjarig was, acht de rechtbank hen schuldig aan aanranding van een minderjarige. De drie worden allen ontslagen bij hun club en in 2019 veroordeelt tot 38 jaar gevangenisstraf. Straffen die een jaar later worden teruggebracht tot vrijspraak voor Calvo vanwege gebrekkig bewijs, vier jaar gevangenisstraf voor Cuadrado en drie jaar voor Rodríguez.
Groepsverkrachting
Wat dit verhaal te maken heeft met Carlos Santiso? Santiso - potig, getatoeeerde armen, ringbaardje - werd in november 2021 ontslagen als coach van Rayo Vallecano Onder 12, omdat hij vier jaar geleden zijn toenmalige technische staf warm maakte voor een groepsverkrachting. In het spraakbericht dat hij stuurde in een besloten app-groep refereerde hij aan de Arandina-zaak. “Deze staf is ongelooflijk, maar we missen iets. We moeten nog steeds zoiets doen zoals die spelers van Arandina CF. We moeten er eentje neuken, maar om onszelf niet in de problemen te brengen moet ze ouder zijn dan 18 jaar. Dat is wat een staf, een team echt bij elkaar brengt. Kijk naar het lot van Arandina CF; het elftal ging beter draaien.” Dit audiofragment zorgt ervoor dat Santiso op straat wordt gezet. Maar op 29 januari jl. wordt hij plots aangesteld als coach van het hoogste dameselftal van de club. Wat is er aan de hand bij de club uit Madrid?
De 31-jarige trainer is in 2019 ook al hoofdcoach van het vrouwenelftal van Rayo Vallecano. Na verschillende posities bij de club, krijgt de ambitieuze oefenmeester onverwachts de kans om het kwakkelende dameselftal te leiden. “De clubleiding belde en vertelde dat ze de coach hadden ontslagen en dat ze op mij rekenden,” vertelt Santiso wanneer sportkrant Marca hem in 2020 opzoekt voor een reportage. “Ik dacht dat het een tijdelijke functie zou zijn totdat ze iemand voor een langere tijd konden tekenen, maar de tijd verstreek en er kwam niemand anders. Toen we in de voorbereiding zaten voor de eerste wedstrijd voelde ik me uiteindelijk verantwoordelijk voor het team.” En zo wordt Santiso tegen wil en dank de vaste hoofdcoach. Het elftal figureert onder zijn leiding in de middenmoot. Toch weet Santiso kleine successen te boeken. Zo snoept hij als enige club, naast Atlético Madrid, punten af van het machtige FC Barcelona van landgenoot Lieke Mertens.
Pep Guardiola
Santiso is een eenvoudige jongen. In zijn vrije tijd vertoeft hij het liefst met zijn vriendin in de sportschool en bezoekt hij graag een bioscoop of theater. Ook is hij verslaafd aan Netflix en de serie Peaky Blinders. Maar het liefst is hij de hele dag met voetbal bezig. Zijn ambitie? Een grote club trainen in La Liga. Niet geremd door enige bescheidenheid ziet de oefenmeester zichzelf als een mengelmoes van de grootste coaches uit het hedendaagse voetbal. Santiso voelt zich beïnvloed door Marcelo Bielsa van Leeds United. Maar ook door Pep Guardiola, in zijn vormende dagen bij FC Barcelona wel te verstaan. Zijn karakter spiegelt hij aan de Spaanse succescoach Luis Aragonés. En op tactisch gebied? “Jürgen Klopp van Liverpool,” zegt hij zonder zijn ogen te knipperen. “In het begin probeerde ik het team te laten spelen met op balbezit en in een breed veld, maar ik realiseerde dat dit niet de beste manier was om te profiteren van onze spelerskwaliteiten. We wilden defensief sterk staan en heel goed bewegen.” Critici noemen de ploeg extreem defensief. Maar volgens de coach scoorden ze in zijn debuutseizoen maar vier doelpunten minder dan het jaar ervoor.
Terwijl het herenelftal van Rayo Vallecano in de Liga 1 vorstelijke salarissen opstrijken, is het vlaggenschip van de vrouwenafdeling een stuk minder bedeeld. Om rond te komen klust Santiso bij als begeleider in een kinderdagverblijf. Althans, dat deed hij voordat de pandemie uitbrak. Doordat zowel Rayo Vallecano als het kinderdagverblijf zijn uren inperken, zit de coach zonder inkomen en in financiële nood. Vluchtig gaat hij op zoek naar nieuw werk. In de Madrileense wijken Carabanchel en Sanchinarro vindt hij een nieuwe baan als conciërge van twee appartementencomplexen. Lampjes vervangen, een sopje door de entree, bladeren uit het zwembad vissen, ramen lappen, post sorteren: de zelfbenoemde topcoach in wording doet het met een lach. “Ik verveel me niet,” zegt hij zittend op zijn bureau. Achter hem hangt een knots van een kalender die weggeplukt lijkt uit Jiskefets Crediteuren Debiteuren. Alleen de doorgestreepte data ontbreekt.
Huisvlijt
“Deze baan is echt tijdelijk,” verzekert de klusjesman. “Ik ben een methodisch persoon, dus het is niet moeilijk voor mij om mijn taken te verdelen.” Dat komt goed van pas. Tussen de huisvlijt door is Santiso namelijk continu met zijn gedachten bij het elftal. Tijdens het grasmaaien puzzelt hij in gedachten alle trainingsschema's in elkaar. Na zijn werkdag, rond 13:30, heeft Santiso zeeën van tijd voor het kijken van wedstrijden, het houden van videoconferenties met zijn staf en opstellingen uit te dokteren. Santiso ziet veel potentie in een aantal van zijn speelsters, zoals Larqué, Altuve, Pilar en Sheila. Voor laatstgenoemde heeft hij ‘hemel en aarde bewogen’ om haar te behouden. “Zij zal een van de beste voetbalsters van Spanje worden, maar ze moet er ook zelf in geloven en constanter worden.”
Na het door Covid-19 onderbroken seizoen en een teleurstellende dertiende plaats in 2020/21, besluit de clubleiding het contract van Santiso niet te verlengen: hij wordt opgevolgd door Miguel Ángel Queijo. Santiso mag voortaan de pupillen van Rayo Vallecano Onder 12 trainen, iets wat hij met liefde doet. Totdat hij in het najaar van 2021 op straat wordt gezet. Gezien zijn relatief onbelangrijke rol in de voetbalwereld, besteedt de pers er niet veel aandacht aan. Dat verandert in eind januari. Intussen presteert Queijo dramatisch met het dameselftal. Het team staat troosteloos onderaan met 5 punten uit 17 wedstrijden. Deels te wijten aan de sfeer rondom het elftal. Aan het begin van het seizoen leefde er al een hoop onvrede. Zo mochten de speelsters hun auto niet parkeren op het trainingscomplex - wat het herenelftal wel mocht - en ontbrak er een medische staf, waardoor in een wedstrijd tegen Athletic Bilbao speelster Camila Sáez na een blessure aan haar hoofd behandeld moest worden door medici van de tegenpartij.
Broodje kalkoen
Voorzitter Martin Presa pareerde de kritiek door te beweren dat er niet genoeg gezondheidspersoneel in Spanje is en dat de club niet de gezondheidszorg wil uitputten. En dan was er nog gedoe over het eten. Tot ontsteltenis van de speelsters schotelde de kok na een avondwedstrijd tegen Levante een broodje kalkoen en twee appels voor. Volgens Presa was de ongewone maaltijd goedgekeurd door voedingsdeskundigen en onderdeel van een speciaal dieet. De onrust rond het vrouwenelftal is het zoveelste incident rond de omstreden voorzitter. Presa nam in 2011 het bijna failliete Rayo Vallecano over. Onder zijn bewind schreef de club weer zwarte cijfers. Ondanks deze prestatie onderhoudt hij een gespannen relatie met de Madrileense aanhang. De politiek rechts georiënteerde Presa botst regelmatig met de linkse fans. Zo nodigde hij rechtse politici uit in zijn skybox en trok hij de openlijke rechtsextremistische speler Roman Zozulya aan die, na vele protesten en zonder een minuut te spelen, weggehoond werd.
Wegens een verstoorde werkrelatie en teleurstellende resultaten besluit de voorzitter om Queijo in januari dit jaar te ontslaan. En dan maakt de voorzitter zichzelf nog controversiëler dan hij al was. Presa stelt, tegen alle wetten van het metoo-tijdperk in en een paar maanden na zijn ontslag, Santiso opnieuw aan als hoofdcoach van het dameselftal. “Carlos Santiso is de nieuwe trainer van Rayo Femenino. Welkom terug!” jubelt de club op haar website. De aanstelling zorgt voor een cycloon van kritiek. Spelersvakbond AFE stuurt diezelfde dag nog een ronkend persbericht de wereld in. “Zijn eerder gedane uitspraken kunnen niet worden getolereerd. We hebben het over een coach die is ingehuurd om een vrouwenteam te leiden. AFE veroordeelt dit soort uitspraken en gedrag dat gericht is tegen vrouwen.” De vrouwelijke spelersvakbond FUTPRO wil dat de aanstelling direct ongedaan wordt gemaakt.
Misselijkmakend
Zelfs de Spaanse staatssecretaris van Sport José Manuel Franco reageert in El Pais. “De woorden die deze persoon heeft gesproken zijn misselijkmakend, onwaardig en angstaanjagend. Rayo Vallecano moet aan de fans en aan de samenleving uitleggen waarom ze deze trainer hebben aangesteld. Niemand begrijpt het en dit is natuurlijk het laatste wat onze vrouwelijke voetballers verdienen.” De afdeling Integriteit van de Spaanse voetbalbond start een onderzoek en acht het ernstig genoeg om het over te dragen aan een ethische commissie. Een orgaan, bestaande uit drie externe en onafhankelijke advocaten, buigt zich momenteel nog over de zaak.
En Santiso zelf? Hij verontschuldigde zichzelf in een brief (zie kader). De coach zegt de uitspraken te hebben gedaan in ‘een vlaag van masochisme’. Supporters van Rayo hebben er maling aan, zo bleek tijdens de eerste thuiswedstrijd. Hekken langs het veld hingen vol met spandoeken met teksten zoals: 'We willen geen vergeving, Santiso we willen je eruit', 'Sexist uit Vallecas', 'Respect en waardigheid voor de vrouwelijke spelers' en 'Voor onze dochters, zussen, moeders, vrienden... voor iedereen: Santiso eruit'. Ook supportersvereniging Peñas del Rayo Vallecano spreekt zich uit op sociale media. “We vragen het bestuur van Rayo Vallecano om deze gekke beslissing recht te zetten en om een coach in dienst te nemen die onze waarden vertegenwoordigen.” Oranje-international Merel Van Dongen, niet verlegen om een mening en voetbalster van Atlético de Madrid, mengt zich op Twitter ook in de discussie. “Kan iemand me uitleggen waarom Santiso nog niet ontslagen is? Wat heeft het voor zin om je als club te verontschuldigen als je deze man gewoon met vrouwen laat trainen? De juiste manier om je te verontschuldigen is om nooit meer een groep vrouwen te trainen. Dat is een minimale consequentie voor wat je hebt gezegd.”
Tweede kansen
Vooralsnog is Presa niet van plan toe te geven aan de druk van de media. De voorzitter laat weten dat hij ‘professionals, geen mensen’ contracteert en tevreden is met de uitleg die hij van Santiso heeft gekregen. Verder gelooft hij in het geven van tweede kansen aan zijn mensen. Jorge Blanco, sinds augustus vorig jaar de fysieke trainer van het team, is inmiddels wel vertrokken. Blanco kondigde op Linkedin zijn vertrek aan. “Ik heb besloten om mijn werkzaamheden neer te leggen. Het is een persoonlijke beslissing, omdat ik met mijn principes en waarden niet kan werken met bepaalde mensen. Wanneer dit verandert, keer ik graag terug.” Of dat op korte termijn gaat gebeuren, is onzeker. De supporters zijn in ieder geval van plan om te blijven protesteren tegen de aanstelling van Santiso én eisen daarnaast het vertrek van voorzitter Presa. Hoe dan ook: voetballend is het met Santiso er niet beter op geworden. Het geplaagde elftal staat nog altijd troosteloos onderaan.
Naar aanleiding van de controverse die ontstond na mijn aanstelling afgelopen vrijdag als hoofdcoach van Rayo Vallecano Vrouwen, waar ik helaas niet in een eerder stadium in het openbaar heb kunnen spreken omdat ik dat fysiek en mentaal niet kon opbrengen, verklaar ik, de heer Carlos Santiso Manrique, het volgende, Allereerst wil ik mijn excuses aanbieden en publiekelijk diepe spijt betuigen voor de ongelukkige, en zeer slechte, onvergeeflijke macho-grap, die ik meer dan vier jaar geleden maakte in een besloten WhatsApp-groep. Deze grap had ik nooit mogen maken. Soms zeg je dingen zonder kwade bedoelingen en zonder de ernst te beseffen, maar als je zoiets terug luistert, denk je: "dit is niet ok." Ten tweede wil ik Rayo Vallecano en al zijn leden bedanken die, na het horen van deze audio uit mijn verleden, waar ik heel veel spijt van heb en waar ik me voor schaam, naar mij hebben geluisterd, mijn uitleg begrepen en vooral mijn oprechte excuses accepteren voor een audio die op geen enkele manier mijn waarden weerspiegelt. Dit is erg belangrijk voor mij omdat deze houding van vergevingsgezindheid en begrip, mij ervan weerhoudt in te storten. Alle media zouden dit, vanwege een ondoordachte actie die ik meer dan vier jaar geleden deed en die, zoals ik al zei, mij heel erg spijt, echter wel graag zien. Tot op heden ben ik een persoon zonder (seksueel) strafblad en die de afgelopen 15 jaar op onberispelijke wijze werkte aan de opleiding van jonge voetballers. Ik wil deze verklaring beëindigen door nogmaals mijn excuses aan te bieden aan iedereen die zich beledigd heeft gevoeld na het beluisteren van mijn ondoordachte uitspraken. Uitspraken waarvoor ik me erg schaam en waarvan ik ontzettend veel spijt heb. Om niet als mens geruïneerd te worden, smeek ik om vergiffenis. Gezien al het bovenstaande wil ik duidelijk maken dat ik mijn ziel en zaligheid zal gebruiken om mijn speelsters te beschermen tegen de mediastorm, zodat we ons kunnen focussen op handhaving in de competitie. Alle fans die Rayo Feminino volgen, vraag ik dringend om ons te steunen in alle wedstrijden die we nog moeten spelen; we hebben jullie nodig. Was Getekend, D Carlos Santiso Manrique