Publicatie: Panorama
Het overlijden van Diego Maradona sloeg bij voetbalfans over heel de wereld in als een bom. Na zijn dood brak een complete chaos uit in Buenos Aires. Nu, bijna drie maanden later, blikt Panorama terug op zijn turbulente leven. Waarom zagen de Argentijnen hem als een god? En wat gebeurde er allemaal na zijn dood?
De bal treft nooit blaam.
Houd van voetbal.
Verklaar onvoorwaardelijke liefde voor Diego en de schoonheid van voetbal.
Verdedig het shirt van Argentinië.
Verspreid het nieuws van Diego's wonderen door het hele universum.
Eer de tempels waar Diego speelde en zijn heilige shirts.
Verkondig Diego niet als lid van een enkel team.
Predik en verspreid de principes van de kerk van Maradona.
Maak van Diego je tweede naam.
Noem je eerste zoon Diego.
Dit zijn de tien geboden van ‘La Iglesia Maradoniana’, een kerk opgericht door Maradona fans in Rosario. Want voor de Argentijn is Maradona veel meer dan een succesvolle voetballer. Hij is een god. En een god heeft een kerk. Wat moslims hebben met Mohammed en de katholieken met Jezus, hebben de Argentijnen met Maradona. Wil je lid worden? Dan word je niet gedoopt met een WC-borstel en een sprankje heilig water, maar door het historische hands doelpunt tegen Engeland op het WK 86 na te spelen, volgens velen hét teken dat Maradona niet van deze planeet kwam. Tijdens diensten predikt de priester uit de ‘bijbel’ Ik ben El Diego - De Biografie, zien de gelovigen de gouden wereldbeker uit ‘86 als een relikwie, dreunt men Maradona-hymnes op met een intonatie alsof de plechtigheid in een stadion plaatsvindt en worden foto’s van de sterspeler aanbeden zoals een guru in India. Net als in een normale kerk vinden er huwelijken plaats en op Maradona’s geboortedag wordt een progressie gehouden, zoals de katholieken kerst aangrijpen om de geboorte van jezus te vieren. Dit is ongeveer hoe de Argentijnen hun held zien. Levend werd de stervoetballer al heilig verklaard, maar na zijn dood is zijn theologie compleet. Natuurlijk hebben zijn voetbalkwaliteiten en de WK winst van 1986 het meeste bijgedragen aan zijn heldenverering, maar ook zijn achtergrond, politieke opvattingen, levensstijl en karakter hebben hierin voor een groot deel meegespeeld.
El Pibe de Oro
Om te begrijpen wat Maradona heeft betekent voor de Argentijnen moeten we naar de wijk Villa Fiorito in de provincie Buenos Aires. Hier werd El Pibe de Oro (De Jongen van Goud) geboren op 30 oktober 1960 in een piepklein geïmproviseerd huis van verkruimelde bakstenen en verroeste golfplaten. Samen met zijn twee broertjes en vier zussen deelde hij een ruimte van nog geen 40 m2. Het leven was er zwaar. Er was geen riool, stromend drinkwater of elektriciteit en de wijk puilde uit van het drugsgebruik en de criminaliteit. De familie Maradona was hecht, maar straatarm. Vader Don Diego deed zwaar werk in een chemische fabriek om het gezin te onderhouden. Wanneer hij ‘s avonds afgepeigerd thuis kwam, sommeerde hij de kleine Diego om over zijn rug lopen tegen zijn aanhoudende rugklachten. Moeder Dalma Salvadora Franco was huisvrouw. Soms had ze moeite om genoeg eten op tafel te zetten. “Dan zei mijn moeder dat ze zich niet lekker voelde en naar bed ging, maar ze verhulde eigenlijk dat ze een lege maag had,” memoreerde Diego later. Zelf speelde hij tot in den treure op straat en moest hij ‘s avonds laat naar binnen worden geroepen. Tot zijn zestiende woonde Diego in de wijk. Argentinos Juniors scoutte de kleine dribbelaar en bood zijn familie een huis aan in het beter gestelde La Paternal. Toch is hij nooit vergeten waar hij vandaan kwam. Af en toe bezocht Diego zijn oude buurt. Vooral om te kijken hoe het met zijn oude buren ging of voor de opname van een documentaire. Via Argentinos Juniors, waar hij al op 16-jarige leeftijd debuteerde, belandde hij bij Boca Juniors. Een droom die uitkwam. Want ooit had hij zijn vader beloofd om in het iconische Estadio La Bombonera te spelen.
Politiek bewogen
Niet geheel toevallig deed Diego de belofte aan zijn vader. Boca Juniors is van oudsher de club van het proletariaat. Van noeste haven- en fabrieksarbeiders, zoals zijn vader. River Plate - die andere grootmacht én club van de elite - had ook interesse en bood veel meer geld, maar Diego koos voor Boca Juniors vanwege het DNA van de club. Door zijn achtergrond had Maradona een zwak voor de armen. Iets waar hij zich zijn hele leven voor zou inzetten. Diego wist namelijk hoe het was om niets te hebben. Politici? Daar had hij een schurfthekel aan. Ze verdienden veels te veel, terwijl het gewone volk geen cent te makken had. Zakkenvullers, volgens Diego. Na zijn carrière verdiepte hij zich in de ideologie van Che Chevara en sympathiseerde hij met linkse leiders als de Cubaanse Fidel Castro en zijn Venezolaanse evenknie Nicolás Maduro. Bij Castro ging hij meerdere malen langs en liet hij zelfs een tattoo van de leider op zijn been zetten. Geheel volgens Cubaans gebruik had hij een hekel aan alles wat met Amerika te maken had. Zo mengde hij zich publiekelijk in het conflict tussen de VS en Cuba, waarbij hij president Bush afgeschilderde als een ‘moordenaar’ die vooral van Cuba af moest blijven. In Argentinië schurkte hij tegen de presidentiële familie Kirchner aan, die sinds jaar en dag het populaire linkse gedachtegoed van Juan en Evita Peron uitdragen. “Ik was, ben en zal altijd peronist zijn,” liet Maradona weten.
Na een succesvol jaar bij Boca Juniors vertrok Maradona naar FC Barcelona, waar de Europese voetbalwereld voor het eerst zijn Argentijnse temperament kreeg voorgeschoteld. In het seizoen 83/84 liep hij een beenbreuk op in de wedstrijd tegen Athletic Bilbao na een onbezonnen charge van Andoni Goikoetxea, beter bekend als 'de slager van Bilbao'. Nadat Maradona na een paar maanden herstelde speelde het elftal opnieuw tegen Bilbao in de Copa del Rey, waardoor Maradona wederom oog in oog stond met het barbaarse elftal. Om de spelverdeler uit de wedstrijd te trappen, joeg de Baskische ploeg als een stel hyena's naar de watervlugge benen van Maradona. Het strijdplan werkte: Bilbao won met 1-0. Direct na het fluitsignaal knapte er iets bij Maradona - hij kreeg het aan de stok met Miguel Sola. En toen ging het snel. Er ontstond een massale vechtpartij, waarin Maradona - vermomd als mister Miyagi - de ene na de andere karatetrap uitdeelde. Als gevolg werd hij voor drie maanden geschorst. Het FC Barcelona bestuur wilde direct van hem af. “Toen ik die vechtpartij zag, wist ik dat we niet met hem verder konden gaan,” aldus een oud bestuurslid in het boek Maradona: De Hand van God.
Cocaïne
Het is in deze Catalaanse periode dat de Argentijn zijn eerste dosis cocaïne tot zich nam. Als gevolg van het gebruik liep hij hepatitis op, een veel voorkomende ziekte onder cocaïne spuiters. Later, na zijn transfer naar Napoli, verergerde zijn verslaving dankzij zijn nauwe banden met de Napolitaanse maffiaorganisatie gomorra. Wonderwel bleef Diego in Italië presteren en groeide hij uit tot een verlosser van de stad Napels. Voor de komst van El Pibe leefden de Napolitanen met het idee dat het onmogelijk was om landskampioen te worden. Noord-Italiaanse clubs, zoals Juventus en AC Milan maakten er - met behulp van de nodige corrupte officials - de dienst uit. Al jarenlang keek het noorden met minachting naar het ‘achtergestelde’ zuiden. Napels werd gezien als ‘ranzig’; het afvoerputje van het land. Maar Maradona zorgde er hoogstpersoonlijk voor dat Napoli twee landstitels binnenhaalde. Een ongekende prestatie. Oogluikend werd daarbij zijn cocaïnegebruik toegestaan. Pas in 1991, nadat hij met Argentinië Italië had uitgeschakeld op het WK 1990 in notabene Napels, betrapte de bond hem op het gebruik van cocaïne en werd hij voor 15 maanden geschorst. Een vooropgezet plan volgens velen, omdat heel Italië - op Napels na - hem verketterde na de traumatische uitschakeling. Via de achterdeur verliet Maradona Italië, maar dat deed niets af aan zijn heldenstatus in Napels. Nog steeds zijn er muurschilderingen, gedenk kapelletjes en retro shirts te vinden met zijn afbeelding of naam. Een status vergelijkbaar met die van Argentinië. Niet voor niets heeft La Iglesia Maradoniana een dependance in Napels.
Later dat jaar werd ‘pluisje’ in Buenos Aires gearresteerd wegens het bezit van een halve kilo cocaïne en kreeg hij een voorwaardelijke straf van 14 maanden. In 1994 haalde Maradona de krantenkoppen met zijn beroemde doelpunt tegen Griekenland. Met pupillen zo groot als koffieschotels, vierde de aanvoerder het doelpunt door als een doldriest paard richting de camera te rennen en in de lens een schreeuw imitatie van het werk van Edvard Munch op te voeren. Al snel wees een drugstest uit dat hij het verboden middel efedrine had gebruikt. Een schorsing van 15 maanden volgde, waarna hij zijn internationale carrière abrupt beëindigde. Een carrière waarin de WK winst van ‘86 in Mexico uiteraard de kroon op zijn werk was. Twee rondes eerder, in de kwartfinale tegen Engeland, had de kleine Argentijn de aandacht al naar zich toegetrokken met twee doelpunten. Zo haalde het land zijn gram op de verloren oorlog om de Falklandeilanden. Er is geen Argentijn die dit ooit zal vergeten. Maar voor een deel van de bevolking heeft zijn verslaving afbreuk gedaan aan zijn populariteit. Dat hij een journalist onder vuur nam met een pistool, doorlopend prostituees bezocht, zijn jeugdliefde Roco Olivia een dreun verkocht en een cameraman achteloos aanreed met een golfkarretje, hielp daarbij niet. “Ik heb fouten gemaakt en ben daarvoor gestraft,” aldus een reflecterende Maradona.
Dik Trom
Zijn drugsproblemen namen na zijn carrière toe. In 2000 snoof de legende zoveel cocaïne dat hij in het ziekenhuis belandde met een overdosis. Hij besloot af te kicken in Cuba. Eenmaal terug bij zijn “vrienden” verviel hij al snel weer in zijn oude patronen, met als desastreus gevolg een hartaanval in 2004. Sindsdien bleef hij, naar eigen zeggen, definitief af van de cocaïne. Ook besefte hij dat zijn uitgedijde postuur niet bijdroeg aan zijn gezondheid. Op zijn hoogtepunt woog hij 130 kg en leek hij meer op een persiflage van Dik Trom dan op een oud-topvoetballer. Noodgedwongen onderging hij een maag-bypass operatie. Eenmaal afgekickt van de drugs, zocht hij zijn toevlucht in alcohol en haalde hij de krantenkoppen op het WK van 2018, vanwege zijn dronkenmans acties tijdens wedstrijden van het Argentijnse elftal. Beneveld in de skybox stak hij steevast zijn middelvingers op, stond hij als een hooligan te schreeuwen en zakte hij voor het eindigen van de eerste helft al hopeloos door zijn benen. Op 2 november jl. - 3 dagen na zijn 60ste verjaardag - werd hij per acuut opgenomen in het ziekenhuis. Vaste arts Luque constateerde een bloedpropje in zijn hersenen, dat in eerste instantie succesvol werd verwijderd. Toch ging het mis. Op 25 november kwam het nieuws naar buiten dat de ‘grootste voetballer aller tijden’ was overleden aan een hartaanval. In eerste instantie werd er nog getwijfeld over het waarheidsgehalte van het bericht. In zijn leven was hij al meerdere keren dood verklaard, maar ditmaal werd het toch echt bevestigd door de familie.
Direct na het uitbreken van het nieuws verzamelden fans zich bij Obelisk, een monument gelegen in het centrum van Buenos Aires. Niet alleen fans van zijn oude clubs Boca Juniors en Argentinos Juniors verenigden zich. Ook supporters van andere clubs kwamen bijeen. Uniek, omdat de fans van de vele clubs in de stad doorgaans op gespannen voet samenleven. Met betraand gelaat vlogen de supporters elkaar in de armen. Binnen mum van tijd stonden er duizenden Argentijnen op één van de grootste avenues ter wereld. Op grote led schermen rondom het plein werden beelden van Maradona getoond. Natuurlijk kwam ook hier de weergaloze slalom tegen Engeland op het WK voorbij. President Alberto Fernández kondigde koortsachtig drie dagen van rouw aan en bombardeerde de begrafenis tot een staatsgelegenheid. De kist van Diego werd in het presidentiële Casa Rosada gelegd, zodat alle Argentijnen afscheid konden nemen van hun idool. Ellenlange rijen vormden zich voor het iconische roze gebouw. Supporters stonden in de bloedhitte geduldig te wachten op hun beurt, totdat om onduidelijke redenen de vlam in de pan sloeg. Mensen gingen met elkaar op de vuist en kwamen in de verdrukking, waarop de politie hard optrad en er gewonden vielen. Kort daarvoor kwamen er fotos naar buiten van begrafenismedewerkers die op de foto waren gegaan met het stoffelijk overschot van Maradona. De familie zag het allemaal met lede ogen aan en besloot, tot grote teleurstelling van het volk, het lichaam van Maradona weg te halen uit het paleis, om hem vervolgens niet veel later in besloten kring te begraven.
10.000 peso
Overal ter wereld stond men stil bij het overlijden van Maradona. Elke zichzelf respecterende krant opende met een afbeelding van Maradona op de voorpagina en blikte uitgebreid terug op zijn roerige leven. Voor aanvang van elke voetbalwedstrijd ter wereld - van nietszeggende kelderklasse wedstrijden tot in de Champions League - werd een minuut stilte gehouden. Bij Napoli werd per direct het stadion vernoemd naar zijn meest succesvolste speler, doken er overal muurschilderingen op en liet de voetbalwereld van zich spreken op sociale media. In Argentinië werden vooral bloemenzeeën gelegd op belangrijke locaties waar Maradona iets had betekend, zoals voor Estadio Diego Armando Maradona van Argentinos Juniors en bij Gimnasia La Plata, zijn laatste trainersklus. Ook werden er initiatieven gestart om hem te eren. Zo opperden fans voor een briefje van 10.000 peso met de beeltenis van Diego - een verwijzing naar zijn nummer 10 - en pleitte men voor een Maradona straat. Ondertussen werd de Argentijnse voetbalcompetitie omgedoopt tot de ‘Maradona Cup’ en werden de wedstrijdshirts van alle clubs opgedirkt met het silhouet van Diego.
Al snel rees de vraag of de arts van Maradona, Leopoldo Luque, zijn werk goed had gedaan. Maradona was immers herstellende van zijn operatie. Wat was er misgegaan? Volgens de officiële lezing was hij bezweken aan hartfalen. Luque beweerde dat het hart van Diego twee keer zo groot was als een normaal exemplaar. Onder aanvoering van de nabestaanden werd een onderzoek ingesteld voor de ‘onrechtmatige dood’. Ook zou er gesjoemeld zijn met medische papieren. Er vonden huiszoekingen plaats bij Luque. De beschuldigde zweeg in eerste instantie, maar kwam later toch met een verklaring, waarin hij zich van geen kwaad bewust was. “Ik neem het mezelf niet kwalijk; er was geen medische fout. Ik ben niet voor alles verantwoordelijk. Diego had een hartaanval die, bij een patiënt als hij, de meest voorkomende doodsoorzaak ter wereld is. Het is iets wat kan gebeuren.” Snikkend zei hij vervolgens: “Als ik ergens verantwoordelijk voor ben dan is het dat ik van hem hield. Ik wilde zijn leven verbeteren en verlengen.” Het onderzoek is momenteel nog in volle gang.
Rolls Royce
En dan is er nog de erfenis van Maradona. Ruim voor zijn dood was de ster al verwikkeld in een juridisch conflict met zijn ex-vrouw Claudia Villafañe, waarmee hij een moeizame relatie onderhield. “Ik ga niets nalaten. Alles wat ik heb ga ik weggeven,” blafte hij zijn ex en kinderen toe, die de kant van hun moeder hadden gekozen. Tijdens en na zijn carrière verzamelde hij vijf huizen, luxe auto's zoals een Rolls Royce en een BMW i8 en zelfs een amfibievoertuig die hij overhield aan zijn tijd als erevoorzitter van Dinamo Brest in Wit-Rusland. Ook bezat hij een indrukwekkende diamanten verzameling, vergaarde hij portretrechten voor het computerspel Pro Evolution Soccer en liet hij een container vol met verzamelde spullen uit zijn carrière na, zoals een brief van Fidel Castro. Alles bij elkaar zou de erfenis zo’n 10 miljoen euro omvatten. Hoe deze erfenis verdeeld gaat worden is nog even de vraag. In tegenstelling tot zijn eerdere uitspraken liet hij geen duidelijk testament na. Maar volgens de Argentijnse wet hebben de kinderen altijd recht op een deel van het geld. Dat zijn er op dit moment zes. Zes anderen beweren ook dat de Argentijn hun biologische vader is. Een juridisch proces, met mogelijk DNA-onderzoek, moet uitwijzen of dat klopt. Daarom oordeelde een rechter dat het lichaam van Maradona niet verbrand mocht worden, voor het geval zijn DNA nog nodig is voor een vaderschapstest.
Zo verloopt de periode na zijn dood minstens zo turbulent als de levenswandel van de Argentijnse legende. Ondanks dat zijn leven bomvol controverses, mislukte trainersklussen, schandalen en drugsgebruik stond, heeft het overgrote deel van zijn landgenoten zijn zonden vergeven. Ze kijken vooral naar wat hij het land gegeven heeft. Waar hij vandaan kwam. En op een manier staat Maradona symbool voor de doorsnee extraverte Argentijn, die overal iets van vindt, passievol is, maar ook veel pijn met zich meedraagt. Maradona was publiek bezit en zijn leven was alles behalve gewoon. Overal waar hij kwam moest iemand wel iets van hem. Een jaar in het leven van Maradona was een leven op zich. Een idiote levensstijl met veel pieken en dalen, wat een zware wissel op hem trok. Waarschijnlijk zocht hij daarom zijn toevlucht in drank en drugs. Was hij nog beter geworden zonder zijn verslavingen? Waarschijnlijk had hij langer op topniveau kunnen spelen. Maradona zelf liet er de legendarische woorden over los: “Drugs waren mijn moeilijkste tegenstander. Kent u de speler die ik had kunnen zijn als ik geen drugs had gebruikt?”
Messi
In 1993 zou Maradona een handvol wedstrijden spelen in het shirt van Newell’s Old Boys. Bij zijn debuut, hield in de rust een twaalfjarige knul geduldig een balletje hoog. Zijn naam? Lionel Messi. Jaren later wordt de vergelijking tussen Messi en zijn landgenoot nog dagelijks gemaakt. En dat is logisch: ze zijn allebei klein van stuk, spelen op tien, dribbelen hun tegenstanders dronken en scoren aan de lopende band. Toch is er in Argentinië geen twijfel. Voetballend is Messi misschien wel gelijkwaardig. Maar de FC Barcelona speler heeft (nog) geen grote successen kunnen boeken met het nationale elftal. Bovendien is hij veel introverter - hij is een pure liefhebber van het spelletje en wil liever met rust gelaten worden. Op zeer jonge leeftijd ging Messi bovendien al naar Spanje en in Argentinië krijgt hij de kritiek dat hij meer met Spanje zou hebben dan met zijn moederland. Messi zelf laat geen misverstand over de vergelijking bestaan. “Zelfs als ik een miljoen jaar speelde, zou ik nooit in de buurt van Maradona komen. Niet dat ik het zou willen. Hij is de beste die er ooit is geweest.”